15 september 2023, Flor Linckens
Julian Rosefeldt: Bridging Cinema and Capitalist Discourse
“Het is eenvoudiger om je het einde van de wereld voor te stellen, dan het einde van het kapitalisme.” Dit citaat, toegeschreven aan zowel Fredric Jameson als Slavoj Žižek, komt voor in Mark Fishers baanbrekende boek Capitalist Realism. Daarin betoogt deze inmiddels overleden politiek- en cultuurtheoreticus dat alternatieven voor het kapitalisme in ons discours niet serieus worden overwogen, omdat "het kapitalisme de horizon van al het denkbare bezet houdt". Met andere woorden, het kapitalisme is verweven met hoe we de wereld om ons heen zien en beschouwen. De Duitse kunstenaar Julian Rosefeldt is net zo geïntrigeerd door het kapitalisme en de macht die het over ons heeft; op Unseen is zijn werk te zien plaatsvinden in de stand van Galerie Ron Mandos.
Rosefeldt woont en werkt in Berlijn en staat bekend om zijn complexe, maar visueel aansprekende filminstallaties waarin meerdere betekenissen en realiteiten met elkaar verweven zijn. Doorgaans worden deze complexe, collageachtige installaties op meerdere schermen tegelijk getoond, waardoor filmervaringen ontstaan die dieper ingaan op de werking van onze samenleving. Zijn werken bieden vaak ook meta-ervaringen, waarbij je een kijkje neemt in de wereld van cinematografie, daarbij verwijzend naar films van Jim Jarmusch en Luis Buñuel.
Julian Rosefeldt, Euphoria (production still Nr 3), Edition of 6 (+2 AP), Galerie Ron Mandos
Rosefeldt werkt met gevonden teksten. Zijn nieuwste speelfilm ‘Euphoria’, waaraan hij zes jaar lang werkte, omvat een breed scala aan citaten uit zowel de academische wereld als de populaire cultuur over twee millennia: van Snoop Dogg, de Rolling Stones en Cardi B tot Socrates, Marx, hooks, Chomsky, Sartre, Fanon, Rand en de Nederlandse historicus Rutger Bregman. Deze honderden bronnen zijn volledig gedecontextualiseerd, alsof ze even belangrijk zijn. Samen bespreken ze hedendaagse problemen in onze samenleving, denk aan onderwerpen als het mondiaal consumentisme, privilege en klasse. Ook lijken ze te verwijzen naar de algoritmische willekeur van ons leven.
Euphoria is een enigmatische en surrealistische 24-kanaalsinstallatie die bestaat uit vijf vignetten, en bevat onder meer scène in een taxi, een scène waarin dakloze mensen economische concepten bespreken, een scène in een Amazon-achtig distributiecentrum, dronebeelden van steden als New York, Detroit en Chicago, evenals een optreden van het 150 koppige Brooklyn Youth Chorus – een visuele metafoor voor de toekomstige generatie.
Julian Rosefeldt, Euphoria (production still Nr 4), Edition of 6 (+2 AP), Galerie Ron Mandos
Kapitalisme heeft in de regel negatieve connotaties als consumentisme, hebzucht, ecologische ineenstorting, neokolonialisme en uitbuiting. Allemaal elementen die de kunstenaar bespreekt, maar niet noodzakelijkerwijs centraal stelt. Rosefeldt lijkt op zijn minst net zo geïntrigeerd door het euforische potentieel van het kapitalisme. Wat zou kunnen verklaren waarom zelfs de meest rationele onder ons zwichten voor de onweerstaanbare verleiding van plannen om snel rijk te worden.
Ingegeven door zijn eigen onwetendheid over het onderwerp, besloot Rosefeldt het grondig te onderzoeken. Euphoria fungeert dan ook niet als argument voor of tegen het kapitalisme. Rosefeldt biedt geen onderliggende boodschap. Hoewel hij kijker confronteert met uiteenlopende economische gedachten, laat hij de interpretatie van zijn werk bij de toeschouwer. Bij Unseen toont Galerie Ron Mandos fotowerken van “Euphoria”.
Julian Rosefeldt, Euphoria (production still Nr 1), Edition of 6 (+2 AP), Galerie Ron Mandos
Tot nu toe was Rosefeldts beroemdste werk Manifesto (2015-2017), een installatie met dertien kanalen, waarin hij de rol van kunst in twijfel trok via kunstenaarsmanifesten – van dadaïsme tot situationisme. Daarin vertolkte Cate Blanchett maar liefst dertien rollen, waaronder die van een fabrieksarbeider, een wetenschapper en een huisvrouw. In ‘Euphoria’ keert Blanchett terug als de stem van een tijger die door een verlaten post-apocalyptische supermarkt dwaalt en ons eraan herinnert dat degenen die zich de geschiedenis niet herinneren, gedoemd zijn deze te herhalen.
Rosefeldt studeerde architectuur in München en Barcelona. Zijn werken zijn opgenomen in de collecties van het MoMA in New York, de National Gallery in Berlijn, het Maison Européenne de la Photographie in Parijs, The Saatchi Collection en de UBS Art Collection in Londen, en de Art Gallery of New South Wales in Sydney. Sinds 2011 is hij actief als hoogleraar Digital and Time-based Media aan de Akademie der Bildenden Künste in München.
