13 june 2023, Wouter van den Eijkel
No smile. No service. Het volmaakte solodebuut van Dirk Hardy
Heel zelden debuteert iemand met een compleet doortimmerd concept, dat ook nog eens perfect is uitgevoerd en genoeg voor de kijker overlaat om in te vullen. Dat is precies wat Dirk Hardy deed. Met zijn compleet gestileerde sets van mensen in kassahokjes vertelt hij verhalen die raken aan maatschappelijke thema’s. Zijn solodebuut Vivarium, waaraan hij vijf jaar werkte, is nu te zien bij Rutger Brandt.
Wat doe je als je op een idee komt dat zo goed is dat je er je hele carrière mee voort zou kunnen? Het is verleidelijk om het meteen aan de grote klok te hangen, maar het is waarschijnlijk verstandiger om het voor je te houden en er pas mee naar buiten te treden als je een onoverbrugbare voorsprong hebt opgebouwd op eventuele concurrenten. Dirk Hardy deed het laatste.
Hardy (NL, 1989) studeerde in 2014 als fotograaf af aan de Willem de Kooning Academie en sinds twee jaar neemt hij met losse episodes, zoals Hardy zijn werken noemt, deel aan groepstentoonstellingen. Al met al is Vivarium is een solodebuut waar 5 jaar werk in zit.
Het idee voor de serie die Vivarium zou gaan heten, een verzamelterm voor kunstmatige ecosystemen achter glas, kreeg Hardy in 2018 op het strand bij Hoek van Holland. “Ik zag daar iemand de hele dag in een kassahokje zitten terwijl iedereen om hem heen een leuke tijd had. Toen dacht ik: ik moet iets die met kassahokjes doen. Daar kan ik in kwijt hoe ik naar de mens en naar de wereld kijk.”
Sindsdien ontwerpt en bouwt hij sets in zijn studio. Zijn hoofdpersonen werken achter glas. Ze verkopen kaartjes voor het circus, draaimolens, paardenraces, bezorgen maaltijden of werken in de beveiliging. Ze wanen zich onbespied en zo komt een gehaaste transactionele setting tot stilstand, zodat je je ogen de kost kan geven. “Als voyeur mag je heel dichtbij komen en vrij rondkijken naar wat zich allemaal afspeelt.”
Dat komt uit, want in Hardy’s moderne trompe-l'oeils is veel te zien. Niet in de laatste plaats omdat ieder object en ieder personage loepzuiver wordt weergegeven. Van de kanten vitrage tot de voorgedraaide sigaretten in The Wheel (Episode 8 tot de krantenknipsels aan de wand en de luchtbellen die het dochtertje van de doorgeslagen YouTuber blaast in Echo Chamber (Episode 11): niks is onscherp. “Mijn doel is om de fotografie eruit te halen. Niet het fotografische laten zien met onscherpe achtergrond of een bepaalde sluitertijd. Ik maak een hyperrealistische scan van een wereld die ik heb gebouwd.”
Een moment dat nooit heeft plaatsgevonden
“Je kijkt in feite naar een moment dat nooit heeft plaatsgevonden. Het zijn montages of collages”, vertelt Hardy in de galerie. Hij fotografeert ieder object vanuit een vast standpunt, met de camera op een statief. “Die camera gaat drie, vier maanden geen kant op. Vervolgens fotografeer ik de objecten los en de mensen los, in verschillende posities om in de computer de vrijheid te voelen om nog dingen te tweaken.”
Het werk zit in het bouwen van de sets, het verzamelen van attributen, maar vooral in het afwegen wat er werkt en wat niet. “Er zijn natuurlijk heel veel objecten die op een geven moment even in een werk hebben gezeten, maar er uiteindelijk niet zijn gebruikt, omdat het teveel of te druk werd.” Het is een hele trage werkwijze, maar wel een die resulteert in werken met een ongekend goed set-design. Zo goed zelfs dat je gaat twijfelen of je het tafereel niet al ergens hebt gezien.
Dirk Hardy, Vivarium, Episode 7: Intermission, 2020, Rutger Brandt Gallery
Tel daarbij op dat de meeste verwijzingen in Hardy’s werk niet naar fotografie verwijzen maar naar schilderkunst en cinema - de reflectie in een ballon in The Wheel kennen we van Jan van Eyk en voor het interieur van Episode 7: Intermission lijkt Kubricks 2001: a space oddyssey model te hebben gestaan – en het je begrijpt dat Hardy zichzelf niet in de eerste plaats als fotograaf beschouwd. “Ik beschouw mezelf primair als beeldend kunstenaar die het medium fotografie inzet om een hyperrealistische voorstelling te maken. Daarbinnen is de foto maar een onderdeel, want het glas doet mee in het narratief, en de lijsten ook.”
1-op-1 multiverse
De term lijst dekt de lading niet goed, want het is geen bladgouden omranding van een doek. De lijsten zijn een integraal onderdeel van het concept. Iedere episode heeft een eigen vorm en een eigen lijst, op maat gemaakt door een timmerman. Zo heeft Intermissioneen octogonale lijst, de meldkamer van Episode 6: On Guard een schuifraampje waarachter een agent zit, en Echo Chamber een vorm die lijkt op het vizier van een nachtkijker.
Dirk Hardy, Vivarium, Episode 6: On Guard, 2020, Rutger Brandt Gallery
“Je kijkt naar een 1-op-1 representatie van het gat dat ik in mijn set hebt gemaakt. Je kijkt letterlijk een wereld binnen die zich in schaal exact verhoudt tot die van ons.” Dat betekent ook dat de werken maar in een formaat worden gemaakt. “Als je ze opblaast of verkleind verlies je het hyperrealistische aspect.” Volgens Hardy heeft die constante verhouding als bijkomend voordeel dat de werken een dialoog aangaan: “Door in elke episode een ander onderwerp te kiezen, met een constante werkmethode, hoop ik een soort multiverse te laten zien. Waarin de verhalen, net als in de echte wereld, parallel naast elkaar bestaan, en met elkaar in dialoog treden.”
Dirk Hardy, Vivarium, Episode 2: The Race, 2018, Rutger Brandt Gallery
Ook inhoudelijk is Hardy’s werk relevant en raakt hij aan actuele thema’s. “Bij episode 1 en 2 experimenteerde ik nog met het formaat van de werken. Episode 1 is groot, terwijl episode 2 klein is. Vanaf episode 3 komt er engagement in.” Episode 3: Achilles (2019) is het eerste dubbelportret: we zien de kaartverkopers van een fictieve attractie: het VOC-schommelschip Achilles. Hardy: “Achilles staat voor de achilleshiel van de Nederlandse geschiedenis. Het bevraagt de Disneyficatie van het koloniale verleden, dat nog steeds wordt verheerlijkt, door de esthetiek te hacken en in te zetten. Dit zou zo een 17e-eeuws dubbelportret kunnen zijn, maar het is een decor van een VOC-schommelschip.”
Dirk Hardy, Vivarium, Episode 3: Achilles, 2019, Rutger Brandt Gallery
Op Intermission uit 2020 zien we Hardy zelf met mondmasker in een cocon. De referentie aan de pandemie is duidelijk. In zijn laatste werk wordt Hardy nog persoonlijker. Episode 11: Echo Chamber (2023) toont de bunkerachtige werkkamer van YouTuber Red Pill Roy. Gestoken in gevechtstenue met daarop het logo van de VN (dat is een platte weergave van de aarde) is hij bezig flat earth theorieën uit te dragen terwijl zijn dochtertje op de achtergrond bellenblaast. “Zonder het te weten ontkracht ze zijn theorieën, want als de aarde plat zou zijn, zou het blazen van bellen onmogelijk zijn.” Door haar aanwezigheid gaat het werk niet alleen over complotdenken, maar ook over welk voorbeeld je geeft als ouder en welke ideeën je doorgeeft aan je kinderen. Vragen die concreet worden als je net vader bent geworden.
Dirk Hardy, Vivarium, Episode 11: Echo Chamber, 2023, Rutger Brandt Gallery
Vivarium van Dirk Hardy is nog tot en met 8 juli te zien bij Rutger Brandt Gallery, Amsterdam
