10 february 2023, Marélise Pollard
5 x duurzame kunst op Art Rotterdam
In de zoektocht naar een duurzame wereld speelt kunst een belangrijke rol. Maar wat kan je als kunstkoper doen om hieraan bij te dragen? Juist als verzamelaar heb je de mogelijkheid om bepaalde maatschappelijke vraagstukken bespreekbaar te maken. De werken in jouw collectie zeggen iets over je identiteit en de onderwerpen die je belangrijk vindt. Waar houd je rekening mee wanneer je duurzaamheid een podium wil geven? Waar begin je en hoe maak je een weloverwogen keuze?
Allereerst zijn er verschillende, en vaak samenhangende, definities van ‘duurzame’ kunst, denk aan kunst gemaakt met duurzame materialen en methoden, of kunst die het gesprek over duurzaamheid stimuleert. Met het creëren van duurzame kunst hopen kunstenaars niet alleen de manier waarop kunst wordt gemaakt te veranderen, maar ook sociale en culturele veranderingen te inspireren. Waar duurzaamheid als concept meestal duidelijk naar voren komt, is materiële duurzaamheid vaak veel minder herkenbaar. Zeker als een kunstwerk zich niet meteen voordoet als Land Art of Bio Art. Materiële duurzaamheid is afhankelijk van veel verschillende factoren: denk aan de kwaliteit van het materiaal, de wijze waarop het gewonnen is en hoe het wordt toegepast. Ook de werkomstandigheden, mensenrechten, productielijnen, uitstoot, het energieverbruik, afval en transport zijn van belang. Bij een duurzame materiaalkeuze kom je vaak ook nog eens voor dilemma’s te staan. Materialen zoals goud, marmer en harde plastics zijn vaak zeer belastend voor het milieu. Dat terwijl ze veel langer mooi blijven en beter bestand zijn tegen schade in vergelijking met bijvoorbeeld organische pigmenten, hout en linnen, materialen die minder belastend zijn.
Het gaat om goed, niet om perfect: om slimme keuzes, doen wat je kunt en wat bij je past. Ga in gesprek met de galerie en de kunstenaar over hun visie op duurzaamheid. Door meer kennis op te doen over materialen en technieken ben je beter in staat weloverwogen beslissingen te nemen. In dit artikel geven we alvast een voorproefje van 5 werken op Art Rotterdam met aandacht voor duurzame materiaalkeuzes.
Elias Sime, TIGHTROPE: Behind the Processor #3, 2022, GRIMM. Courtesy of the Artist and GRIMM Amsterdam | New York | London - Photo credit: Jonathan de Waart
Elias Sime - GRIMM
Veel kunstenaars op Art Rotterdam houden zich bezig met de recycling en upcycling van materialen. Zo gebruikt Joana Schneider draad gemaakt van gerecycleerde plastic flessen (Rademakers Gallery), verwerkt Jelle Spruyt alledaagse objecten (Mieke van Schaik), maakt kunstenaarsduo V&B hun werk met restgips (Heesjsteck#) en vervormt NN-award winnaar Monali Meher het glaswerk uit het café van haar familie. Kunstenaar Elias Sime verwerkt gerecycleerde consumentenelektronica in zijn grootschalige reliëfs. Hij gebruikt vlecht- en laagtechnieken om enorme mozaïeken te maken van toetsenborden, circuits, draden en allerlei elektronisch afval dat in zijn thuisland Ethiopië wordt ingevoerd. Deze materialen zijn afkomstig van de grootste openluchtmarkt van Afrika in de Ethiopische hoofdstad Addis Abeba. Sime's proces wordt gemotiveerd door de wil om onze relatie tot onze omgeving terug te winnen en opnieuw te onderzoeken. De werken van Sime dienen als registraties van de wereldwijde uitwisseling van grondstoffen en de conceptuele transformaties van materie van grondstof tot machine, afval en uiteindelijk als kunst. Sime's gebruik van kleur, patronen en rasters verwijst vaak naar landschappen gezien vanuit een vliegtuig of satelliet. Het roept natuurlijke vergezichten op die zijn bedrukt door menselijke arbeid en vooruitgang. Sime's onderzoek naar oude Ethiopische houtsnij-, weef- en bouwrituelen sluit aan bij zijn uitstapjes naar een reeks elektronische materialen, waarbij hij een lange lijn van mondelinge geschiedenis en inheemse technieken wil verbinden met hedendaagse massaproducten.
Mika Horie, White Heron in the Reeds, 2022, Bildhale
Mika Horie - Bildhalle
Mika Horie is een Japanse fotograaf die zich toelegt op het maken van cyanotypes op zelfgemaakt papier. Bomen, water en licht zijn de belangrijkste elementen die Horie gebruikt om haar kunstwerken te creëren. Horie’s fotoproductie is duurzaam, van de bewerkelijke eigen papierproductie tot en met het afdrukken van de beelden. Sinds 2013 woont en werkt ze in een boerderij uit het Meiji-tijdperk in de bergen. Nadat de sneeuw in de lente is gesmolten, gaat Horie de bergen in om gampi takken te verzamelen. Horie verwerkt de gampi-vezels volledig met de hand tot delicaat uitziend maar stevig papier. Nadat ze haar natuurlijke omgeving heeft gefotografeerd, behandelt Horie haar papier met ijzerammoniumcitraat en kaliumferricyanide, legt ze de negatieven direct op het papier en laat ze deze door de zon belichten tot cyaan- en diepe indigotinten. Vervolgens wast ze het papier met bronwater om het beeld te fixeren en laat ze het kunstwerk in de wind drogen. Als Horie een afdruk afkeurt kan ze deze teruggeven aan de natuurlijke omgeving van waaruit ze de materiële componenten van het werk heeft geoogst.
Charlotte Caspers, Green Slate, 2023, BorzoGallery
Charlotte Caspers - BorzoGallery
Charlotte Caspers is opgeleid als kunsthistoricus en schilderijenrestaurator en gespecialiseerd in historische schildermaterialen en -technieken. Zowel in haar dagelijks leven als in haar kunstpraktijk speelt duurzaamheid een belangrijke rol. In haar solotentoonstelling Grey Earth zoomt ze in op de natuurlijke wereld om ons heen en het landschap dat een schilderij in zichzelf meedraagt. Caspers schildert met minutieus geselecteerde aardpigmenten afkomstig uit IJsland, Frankrijk en België. De verf is op waterbasis, in tempera gebonden en aangebracht op eiken- en lindenhout dat zoveel mogelijk lokaal is gekapt. Het monochrome beeld geeft de ruimte aan het intrinsieke verhaal van de materialen. Niets in haar kunst is toevallig, alles is beredeneerd en verantwoord.
Anne Geene, Euspira nitida, 2023, Galerie Caroline O'Breen
Anne Geene - Caroline O’Breen
Een mooi voorbeeld van het gebruik van natuurlijke materialen met weinig tussenkomst is te zien bij het werk van Anne Geene. Geene legt de verborgen schoonheid van planten en dieren vast. Met behulp van fotografie onderzoekt, verzamelt en ordent Geene de wereld om haar heen. Ze zoekt naar visuele overeenkomsten, patronen en fenomenen. Uiteindelijk worden haar bevindingen geanalyseerd en gecatalogiseerd volgens een schijnbare logica. Haar interpretatie van de gegevens is strikt persoonlijk en verwijst naar onze behoefte om de wereld om ons heen te reguleren en te begrijpen. Geene onderzoekt de menselijke verzameldrang en begrippen als bezit, volledigheid, selectie en verlangen. In haar werk Euspira nitida, 2023 toont ze een verzameling schelpen met gaatjes erin. Deze gaatjes zijn het werk van de tepelhoorn slak die met zijn tong een doorgang boort om het weekdiertje op te eten. Geene heeft de aangespoelde schelpen gevonden bij de Hoek van Holland en zorgvuldig gesorteerd en in de stand van Caroline O’Breen gespijkerd.
Natacha Mankowski, Valerius Gallery
Natacha Mankowski - Valerius Gallery
Als laatste bespreken we de fascinatie voor materiaal en grondstoffen van Natascha Mankofski. Voordat Mankowski zich op de schilderkunst focuste, werkte ze als architect. Haar achtergrond klinkt nog steeds sterk door in haar huidige werk dat gekenmerkt wordt door een uitbundig gebruik van de impasto-techniek. Om in te gaan op de vraag hoe de mens de ruimte bewoont op het kruispunt van natuur en cultuur, heeft Natacha Mankowski haar eigen visuele en compositorische taal ontwikkeld. Haar schilderijen zijn geïnspireerd op de plattegronden van de steengroeven die zij in haar jaren als architect bezocht. Mankowski heeft een grote belangstelling voor locaties als steengroeven, waar architecten en bouwers hun grondstoffen halen. Midden tussen de natuur en de bebouwde omgeving zijn steengroeven overgangsgebieden waar natuurlijke hulpbronnen worden opgegraven en omgezet in grondstoffen. Deze grondstoffen worden gebruikt in gebouwen, maar ook in mobiele telefoons, computers en andere moderne technologieën. De mijnen en groeven waar deze materialen worden gevonden roepen moeilijke vragen op over hoe de mens de natuur heeft veranderd in een plaats voor commodificatie: een proces dat ons veel technologie heeft gebracht, maar ook heeft geleid tot ecologische ondergang en ineenstorting. Geïnspireerd door deze kwesties heeft Mankowski veel van deze groeven verkend en bezocht, met veel aandacht voor hun geografische indeling en de specifieke selectie van grondstoffen ter plaatse. Vervolgens gebruikt ze stalen van deze grondstoffen om de dikke impasto verf te creëren die haar schilderkunstige werk structuur geeft.
