27 september 2022, Manuela Klerkx
Joost Vandebrug: van Rush Hour naar Golden Hour
De fotografie kreeg Joost Vandebrug (1982) van huis uit mee. Je zou bijna kunnen zeggen dat hij in de donkere kamer is opgegroeid. In een vorig leven was hij een succesvol commercieel fotograaf en filmer en vulde hij zijn dagen met op en neer vliegen tussen New York en London. Het leven lachte hem toe totdat hij in 2017 in een donkere periode belandde en hij zich realiseerde dat de vluchtigheid en de glamour van de billboards, de editorials en de advertentie campagnes hem niet langer de voldoening gaven waarnaar hij op zoek was.
Evenmin kon het succes van de documentairefilm ‘Bruce Lee and the Outlaw’, waarvoor Vandebrug een gemeenschap filmde die zes jaar lang onder de straten van Boekarest leefde waarmee hij meer dan een dozijn internationale prijzen won en 5 sterren kreeg in The Guardian, kon hem op andere ideeën brengen. Hij besloot daarom alles achter zich te laten en zich te wijden aan een persoonlijke zoektocht naar de diepere en duistere lagen in hemzelf in combinatie met een diepgravend onderzoek naar de technische kanten van de fotografie. Zijn kunstwerken omvatten (on)conventionele druktechnieken zoals pigmenttransfers en zilvergelatinedrukken op handgemaakt en met de hand gecoat Washi [Japans, vezelrijk papier, mk] zowel als druktechnieken op koperplaat en traditioneel barietpapier.
Naar aanleiding van zijn solo tentoonstelling ‘Exhilarating!’ bij Ingrid Deuss in Antwerpen stel ik hem een aantal vragen:
Waar gaat deze tentoonstelling ‘Exhilarating!’ over?
Over licht en hoop. Aanleiding echter is die donkere periode in 2017 waarin ik overweldigd was door angst en maandenlang vast zat in mijn huis op het Franse platteland. Daar had ik mijn woon- en slaapruimte teruggebracht tot een oude chaise longue die naast het raam stond. Op die plek leek mijn angst het meest beheersbaar. Het enige wat ik door het raam zag was de eindeloze herhaling van dagen die overgingen in nachten - van donker naar licht en van licht naar donker. Uit die toestand raken was als opnieuw leren lopen, en de vierjarige reis die volgde is waar 'Exhilarating!' over gaat. Je zou het kunnen vergelijken met het verhaal van een vogel die nog voor de dageraad ontwaakt, maar erop vertrouwt dat er licht komt, ook al is er nog overal duisternis.
‘Alles raak ik aan.’
Joost Vandebrug, Exhilarating - E-XII, 2022, Ingrid Deuss Gallery
Waar komt je liefde voor de traditionele fotografie en druktechnieken vandaan?
Ik zou willen zeggen dat de gevoeligheid en kwetsbaarheid van historische fotografische technieken vaak parallel lopen met mijn onderwerpen en mijn wens om eventuele imperfecties en ‘ongelukjes’ te omarmen als onderdeel van het proces. Ik ben al lang niet meer geïnteresseerd in de fotografische traditie van het produceren en bewaren van perfecte afdrukken en edities. Ik maak alleen gebruik van conventionele technieken als een soort referentie kader van waaruit ik nieuwe technieken ontwikkel.
Hoe zou je je werk omschrijven?
Mijn werk heeft een heel technische (pragmatische) en een heel emotionele (persoonlijke) kant. Ik heb beide componenten even hard nodig om mijn verhaal te vertellen.
Kun je dat toelichten?
Zoals ik zei zat ik in 2017 in een donkere periode waardoor ik gedwongen werd het licht op te zoeken. Want als je eenmaal in het donker zit komt het licht niet vanzelf naar je toe. Dat is een heel proces. Mijn werk laat eigenlijk stapje voor stapje de fase van zo’n proces zien. Daarom moet en wil ik ook ieder onderdeel aanraken, als onderdeel van een soort helingsproces, indachtig de woorden van Heraclitus: ‘No man ever steps in the same river twice, for it’s not the same river and he’s not the same man.’
Joost Vandebrug, Detail, Exhilarating - E-I, 2022, Ingrid Deuss Gallery
Elk werk in 'Exhilarating!' bestaat uit honderd kleine, handgemaakte papieren kaarten die ieder voor zich een uitgestrekt en overweldigend berglandschap voorstelt, dat elke dag gedurende enkele uren rond de schemering werd gefotografeerd. Alle afzonderlijke werken samen, diagonaal gerangschikt, tonen het volledige bereik van deze magische gouden uren die dag en nacht van elkaar scheiden. Ieder werk omvat honderd momenten in de tijd, ieder moment is uniek en toch ook weer onderdeel van de serie als een geheel. Het gaat dus eigenlijk over afstand nemen van jezelf om het totale plaatje te kunnen zien. Daar moet ik wel bij aantekenen dat ieder moment van licht en ieder moment van donkerte even belangrijk was.
In de bergen, in de ‘twilight zone’ tussen licht en donker,ervoer ik de overweldigende kracht van de natuur.Iets dat groter is dan jezelf.En dat werkt helend.
Joost Vandebrug, Exhilarating, Ingrid Deuss Gallery
Hoe komt het dat je zo wordt aangetrokken door dat spel van licht en donker?
Ik realiseer me steeds meer dat duisternis onderdeel is van het leven en zomaar op kan doemen op een plek waar licht is. Daarom accepteer ik dat ze onvermijdelijk met elkaar zijn verbonden - en als zodanig, zoals de Amerikaanse dichter Walt Whitman ooit schreef, een wonder zijn. Deze serie is mijn meest persoonlijke werk tot nu toe. Van het moment van het fotograferen van de bergen, tot de monoprint van de pigmenten op heel delicaat papier en het gebruik van dunne spelden - in plaats van lijm of tape - om de werken op hun plaats te houden. Elke stap omarmt de kwetsbaarheid van het proces, en daarmee de onvolkomenheden die kunnen ontstaan en die op hun beurt een essentieel onderdeel worden van het eindresultaat.
‘Every moment of light and dark is a miracle.’Walt WhitmanAmerikaans dichter(1819-1882)
Hoe ga je te werk? Reis je veel? Zit je veel in je atelier?
Ik besteed zes maanden per jaar aan materiaalonderzoek en reizen en zes maanden aan persoonlijk onderzoek. Ik ben geïnteresseerd in de vraag hoe ik mijn werk kan inzetten om te vertellen wat ik wil vertellen zonder in valkuilen terecht te komen.
Ligt de donkere periode die vier jaar geleden inzette er voor je gevoel met deze tentoonstelling op? Voelt het als een afronding?
Ik realiseer me dat ik die stap terug om het totaal plaatje, waar ik het al eerder over had, te kunnen zien, alleen heb kunnen doen vanuit een plek van positiviteit en licht. Immers, het is moeilijk de waarde van donkerte in te zien als je er middenin zit. Ik had dit werk al veel eerder willen maken, maar blijkbaar was ik er pas dit jaar klaar voor. Je zou kunnen zeggen dat mijn eerdere werk ‘slechts’ onderdeel was van een reis naar het licht. De realisatie dat donkerte even belangrijk is als licht, markeert niet zo zeer een afsluiting als wel een nieuw hoofdstuk: op weg naar nieuwe donkerte en uiteindelijk (hopelijk!) ook weer licht. Ik weet nu in ieder geval dat hoe donker het ook wordt, er altijd een uitweg is. En dat is een Bliss in Hindsight.
Joost Vandebrug, Exhilarating E-XIV, 2022, Ingrid Deuss Gallery
