12 september 2022, Wouter van den Eijkel
The Artist in Her Studio Interview met Fleur van Dodewaard
A Portrait of the Artist as a Young Woman bestaat uit een uitgevouwen, zalmroze geschilderde kartonnen doos tegen een helblauwe achtergrond. Het is misschien niet het eerste dat je verwacht bij dit speelse, opgewekte zelfportret, maar The Artist in Her Studio, de nieuwe serie van kunstenaar Fleur van Dodewaard, heeft een serieuze ondertoon. Haar werk bevindt zich op het snijvlak van fotografie, sculptuur en schilderkunst en wordt op Unseen getoond door galerie dudokdegroot. Met zo’n titel is er natuurlijk maar één geschikte plek voor een gesprek over dit werk: haar studio.
Van Dodewaards studio huist in een voormalig schoolgebouw in De Pijp, een vroeg 20e-eeuws gebouw met hoge plafonds. Het is moeilijk voor te stellen dat er generaties schoolkinderen door de gangen van dit gebouw hebben gerend, want het gebouw ademt nu vooral rust uit. Van Dodewaards studio is opgeruimd en vooral licht. Voor dat laatste zorgen de metershoge ramen. Aan een wand hangt een groot witgeschilderd canvas waarop ze de collages voor deze serie maakte. Het hangt er nog, omdat ze de stukken karton vastzette met nietjes en spijkertjes. “Ik wil nog niet weten hoe de wand erachter eraan toe is, geloof ik.”
Fleur van Dodewaard, The Artist in the Garden on the Grass with Lemon, 2022, galerie dudokdegroot
In het werk van Fleur van Dodewaard (NL, 1983) komen fotografie, sculptuur en schilderkunst samen. Ze maakt tijdelijke composities met eenvoudige materialen als hout, klei, verf en tape die ze vervolgens fotografeert. In haar werk onderzoekt het creatieve proces van het maken van beelden en zet ze historische en kunsthistorische referenties in om een dialoog aan te gaan met nieuw werk.
Haar werk mag internationaal op veel aandacht rekenen. Zo exposeerde ze onder meer in Japan, Australië en in de VS en is het opgenomen in de collecties van het Frans Halsmuseum, FOAM en Museum Voorlinden. Op dit moment ontvangt ze een stipendium van het Mondriaan Fonds. Ze studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie en daarvoor Theaterwetenschap aan de UvA.
Nietjes, spijkers en tape
Het karton, de spijkers en de nietjes zijn typerend voor Van Dodewaards werkwijze. Ze werkt het liefst met eenvoudige materialen en voorwerpen die voorhanden zijn. In dit geval werd er een pakketje afgeleverd en lag de doos in haar studio. Die schilderde ze zalmroze en het werd een menselijk lichaam. De andere elementen van de collages hebben al even bonte kleuren: citroengeel, grasgroen en helblauw. “Ook hiervoor geldt dat ik werk met wat ik heb. Het zijn de kleuren zoals ze uit de tube komen. Ik meng ze niet op een palet.”
Vervolgens fotografeerde Van Dodewaard de collages met nietjes, spijkertjes en tape en al. Ze laat bewust sporen van het maakproces na voor de kijker. Je kan dan ook precies zien hoe de collages in elkaar zitten. Ook dat is een terugkerend element in haar werk. Er is altijd wel een plekje te zien dat niet helemaal gedekt is door de verf of houten panelen die niet perfect op elkaar aansluiten. “Mensen denken altijd dat Piet Mondriaan of Agnes Martin allemaal perfecte lijnen zetten, maar als je van dichtbij naar hun werk kijkt, zie je de hand van de maker heel duidelijk in de penseelstreken of potloodlijnen.
Fleur Dodewaard, The Artist in Her Studio in a Red Armchair at the Window with Green Leaves, 2022, galerie dudokdegroot
131 Variations
Iets anders dat opvalt als je de serie bekijkt, is dat het telkens om dezelfde zalmroze doos gaat. Ook dat doet ze vaker, zoals voor de foto’s van de Sun Set Series (2011), waar ze gebruik maakte van telkens dezelfde spiegel, allemaal met een andere reflectie. Voor de serie 131 Variations (2013) fotografeerde ze de ribben van een zalmroze houten kubus telkens in een andere samenstelling. Het werk was een remake van Variations of incomplete open cubes van Sol LeWitt. Het telkens maken van een ander beeld met dezelfde elementen, zorgt er volgens Van Dodewaard voor dat alle beelden samen een soort eigen werkelijkheid vormen.
The Artist in Her Studio werd niet alleen een vrolijk stemmend, bont geheel waar alle bovenstaande elementen in zitten, het is ook haar persoonlijkste werk tot nu toe.
“Mijn werk is in de eerste plaats een kunstwerk. Een object met meerdere betekenislagen op verschillende niveaus. Dit werk, The Artist, heeft een belangrijke persoonlijke component. Het gaat over mij als kunstenaar in een wereld die van oudsher, maar nog steeds, door mannen wordt gedomineerd. Met dit werk neem ik binnen dat gegeven positie in. Maar het is een spel. Een spel dat niet alléén om dat gegeven draait. Binnen dit speelveld gaat het ook om hoe je een beeld maakt. Daarbij verhoud ik me tot de geschiedenis van het maken van beelden. Daarnaast probeer ik ook altijd iets 2- en 3-dimensionaals tegelijk te maken, iets dat feitelijk niet kan. Iets tussen schilderkunst, sculptuur en fotografie in. Mijn blik is altijd gericht op kunstwerken, beelden, vormen in de wereld en in mijn werk probeer ik dat te vertalen naar een nieuw beeld.”
Fleur Dodewaard, The Artist in Her Studio in a Black Armchair at the Window with Green Leave, 2022, galerie dudokdegroot
The Artist in His Studio
De serie ontleent haar titel aan het boek The Artist in His Studio van Alexander Liberman; een kunsthistorische bestseller uit 1960. Liberman trakteert de lezer op atelierbezoeken bij gevestigde namen uit de toenmalige kunstwereld: Picasso, Chagal, Giacometti, Dubuffet en Leger. Stuk voor stuk mannen. “Je zou verwachten dat iedereen die het boek vandaag de dag openslaat dat meteen zou opvallen, maar het is alsof het kwartje telkens opnieuw moet vallen.” Maar er zijn meer bronnen en vertrekpunten voor deze serie. Op haar bureau ligt een boek dat minstens zo belangrijk voor haar was: The Sculptor in the Studio van Barbara Hepworth.
Van Dodewaard werd zich bewust van het maatschappelijke onderscheid tussen man en vrouw toen ze 6 jaar geleden een kind kreeg. “Tot die tijd had ik het gevoel dat ik aan dat systeem kon ontsnappen, maar vanaf dat moment niet meer. Ik ben daardoor beter gaan inzien hoe, op een heel basaal niveau, de dingen werken in de wereld. Je wordt je ineens bewust van de rolverdeling tussen mannen en vrouwen. Tegelijk kwam er een enorm verzet in me naar boven, omdat ik daaraan ook niet wilde toegeven. Kunstenaarschap combineren met moederschap is altijd nog een gevoelig onderwerp. Veel vrouwen stoppen er misschien mee, want het is moeilijk om je praktijk dan draaiende te houden. Maar ik denk dat het kan. Deze dingen besefte ik de afgelopen tijd heel sterk, en deze serie is mede vanuit die energie gemaakt.”
Fleur Dodewaard, The Artist in the Garden on the Grass with Lemon, 2022, galerie dudokdegroot
Geen opgeheven vinger
Een paar jaar geleden besefte Van Dodewaard zich dat ze vooral keek naar het werk van mannelijke kunstenaars. “Toen ik me dat realiseerde ben ik expliciet op zoek gegaan naar voorbeelden van vrouwelijke kunstenaars in de kunstgeschiedenis. Er zijn ook veel meer mannelijke voorbeelden. Maar die vrouwen zijn er zeker wel, ook historisch, ze moeten alleen zichtbaar gemaakt worden.”
Op een speelse manier kaart Van Dodewaard deze disbalans aan door elementen uit verschillende bekende werken uit de kunstgeschiedenis terug te laten keren in deze serie en gaf de afzonderlijke werken titels waaruit je kan opmaken om welk bekend werk het gaat, zoals The Artist in the Garden on the Grass with Lemon of Portrait of the Artist as a Young Woman, zonder de werk betreffende werken te noemen. Van Dodewaards engagement is dan ook geen opgeheven vinger naar de kijker. “Ik vraag me altijd af welk aspect van mijn werk een willekeurige toeschouwer opvalt en welke referenties worden herkend. Dat speelt zeker als de achtergrond van de kijker verschilt van die van mij, zoals in Japan. Maar het maakt niet uit of je de referentie herkent of niet. Het is voor mij ook een methode om een geheel nieuw beeld te maken.”
