06 september 2022, Flor Linckens
Te zien tijdens Unseen: de mysterieuze collages van Carlos Aguirre
ALMANAQUE fotográfica uit Mexico toont tijdens Unseen, 16 t/m 18 september, werk van Carlos Aguirre. Deze kunstenaar werd in 1948 geboren in Acapulco en wordt beschouwd als één van de meest prominente en productieve kunstenaars in Mexico. Hij is sinds de jaren zeventig actief en werd in deze periode een pionier binnen de conceptuele kunstscene.
In zijn praktijk verkent hij disciplines als fotografie, installatie, grafisch design en sculptuur, soms gecombineerd binnen één enkel werk. Aguirre staat bekend om zijn vastberadenheid om de grenzen van die disciplines op te zoeken en hij experimenteert daarbij graag met nieuwe materialen en technieken. Semiotiek, materiaal, de maatschappij en de dubbelzinnigheid van (alledaagse) taal hebben in zijn praktijk altijd een centrale rol gespeeld. Zijn oeuvre weerspiegelt zijn brede interesse maar zijn werken hebben altijd iets gemeen: ze zijn steevast gebaseerd op uitvoerig onderzoek. Hij verzamelt dan bijvoorbeeld teksten of zinnen uit kranten of archieven of hij start zijn eigen veldonderzoek met zijn camera in de hand. Aguirre verwerkt in zijn praktijk veel tekstuele en visuele informatie, vaak met behulp van fotografische en grafische reproductietechnieken in een combinatie van digitale middelen en traditionele technieken. Hij weet complexe maatschappelijke vraagstukken daarbij vaak op een krachtige manier te visualiseren, om zo tot een diepere betekenis van het werk te komen.
Carlos Aguirre, Metagrafías: I, 2022, ALMANAQUE fotográfica
Zijn werk was tijdens zijn indrukwekkende carrière te zien in meer dan honderd solo- en groepstentoonstellingen over de hele wereld, waaronder een retrospectief in het Museum of Modern Art of Mexico in 2015. In deze tentoonstelling waren kritische en expliciete werken te zien waarin hij onder meer dieper in gaat op de Mexicaanse geschiedenis, politiek en maatschappij, maar ook de manieren waarop macht uitgeoefend wordt en problemen en onrecht op wereldschaal. De thema’s uit deze oudere, activistische werken zijn nog steeds verrassend relevant. Zo maakte hij in 1990 een beladen installatie uit gebruikte werkhandschoenen van arbeiders, die samen het profiel van een werkman tonen. Hij noemde de het werk ‘Los Olvidados’, vrij vertaald: ‘Zij die vergeten zijn’. Een paar jaar later maakte hij het werk ‘Equilibrio ecológico’ (‘Ecologische balans’) (1995), waarin hij dieper ingaat op de gevolgen van menselijk handelen op ons klimaat. In andere installaties toonde hij zwartgeblakerde (echte!) menselijke longen boven een doos met koolstof — Mexico-Stad was ook toen al één van de meest vervuilde steden ter wereld — of een reeks bijlen in een kraakwitte muur, ter visualisatie van grootschalige ontbossing. Ook onderwerpen als misbruik in de kerk passeerden de revue. In een andere installatie reflecteert hij op het bloedbad van Tlatelolco in 1968, toen honderden ongewapende demonstranten werden doodgeschoten.
Voor het grootschalige muurwerk ‘Paisaje Mexicano’ (‘Mexicaans landschap’) (2010) van 3 bij 12 meter verzamelde Aguirre honderden krantenknipsels en gewelddadige foto’s over drugsgeweld uit lokale sensationele roddelbladen, die hij combineerde met 1400 bijnamen van bekende en onbekende drugsdealers. Sinds 2006 vindt in Mexico een voortdurende ‘war on drugs’ plaats, waarin de overheid de machtige kartels bestrijdt. Dit ‘landschap’ van Aguirre is permanent te zien in de Universidad Autónoma Metropolitana in Mexico-Stad.
Carlos Aguirre, Metagrafías: II, 2022, ALMANAQUE fotográfica
Maar Aguirre blijft continu op zoek naar vernieuwing en na het grote retrospectief van zijn oeuvre in 2015 en een verhuizing koos hij voor een nieuwe richting. Zijn nieuwste werk uit de ‘Metagrafías’ serie — die te zien zal zijn tijdens Unseen — gaat veel meer over zijn voorliefde voor technische experimenten en het opzoeken van de grenzen van het fotografische medium en de reproduceerbaarheid ervan. Aguirre verzamelde door de jaren heen een groot archief aan geprint en digitaal materiaal, dat hij nu gebruikt voor sculpturale, driedimensionale collages die hij assembleert met onder meer modelleermaterialen en magneten. Deze collages lijken op het eerste gezicht te verwijzen naar natuur, architectuur en bouwplannen, maar de betekenissen van deze werken op katoen zijn veel mysterieuzer en dubbelzinniger. De dynamische en gefragmenteerde vormen, texturen en vouwen suggereren beweging — en vertegenwoordigen misschien zelfs een verwijzing naar het kubisme — alsof ze onderdeel zijn van een reeks die zich ieder moment weer kan gaan vermenigvuldigen.
Aguirre studeerde aanvankelijk industrieel ontwerp in Mexico-Stad, gevolgd door een master aan de Central School of Art and Design in Londen, dat in 1989 fuseerde tot het huidige Central Saint Martins. Aguirre vertegenwoordigde zijn land meermaals op biennales, waaronder de Biënnale van Parijs, Havana en São Paulo. In 1994 sleepte hij een prestigieuze Guggenheim Fellowship in de wacht, een beurs die jaarlijks wordt vergeven aan mensen die “een uitzonderlijke productieve capaciteit hebben aangetoond binnen de wetenschap of uitzonderlijke creatieve vaardigheden in de kunsten.”
Carlos Aguirre, Metagrafías: IV 2021, ALMANAQUE fotográfica
