Hoe ziet het ideale atelier eruit? Hoeveel tijd spendeert een kunstenaar in zijn atelier? Is het een heilige plek? In de reeks ‘Het atelier’ deze week: Michiel Ceulers
Gaat u iedere dag naar uw atelier?
Neen, mijn praktijk is momenteel niet van dien aard dat ik er van kan leven. Het is mijn job die het werkritme bepaalt. Misschien is het beter dat ik er niet elke dag ben, dat ik de nodigde afstand tussen mijzelf en mijn werk kan bewaren. Ik werk chaotisch en zit er vaak bovenop. Als ik er soms een paar dagen niet ben geweest, heb ik vaak een beter overzicht en kan ik mijn stappen klaarder beoordelen, of moet ik iets concreter met mijn tijd omgaan.
Hoe laat vertrekt u naar uw atelier, en hoe: te voet, per fiets, openbaar vervoer of auto?
Momenteel is mijn atelier vlak om de hoek van waar ik woon, dus ik wandel er vaak naar toe. Voor mijn appartement en mijn atelier ligt een tramhalte, dus bij slecht weer kan ik via de ondergrondse verbinding ontsnappen aan de meeste regen. Maar je kan me ook vaak met een caddy tegenkomen, sleurend met vondsten op de baan richting atelierwerking.
Houdt u vast aan bepaalde rituelen in uw atelier? Muziek of juist stilte?
Dit is vaak veranderlijk, afhankelijk van de studio. Ik heb periodes gehad dat ik ’s nachts werkte met luide muziek op die zich in een loop herhaalde; electro en house, of gewoon Steve Reich die op de achtergrond verdween als ik me door concentratie in het werk verloor, maar wel een ritme en dynamiek gaf aan mijn werken.
Tijdens COVID was mijn atelier nog in mijn woning, speelde ik vaak lezingen en podcasts af, zodat er altijd een bepaalde ruis aanwezig was – of misschien vond ik het gewoon fijn wat mensen te kunnen horen. In mijn nieuw atelier doe ik dit niet. Misschien omdat ik weet dat dit een tijdelijk atelier is. Mijn huidig atelier ligt naast de beurs in Brussel, dus het geruis heb ik als ik het raam open laat.
Hoe belangrijk is licht voor u?
Licht is belangrijk, maar niet absoluut. Er zijn schilders die zweren bij natuurlijk licht, maar voor mij is dat niet zo belangrijk. Super als het zo is, maar het is geen must. Als je werk toont in een galerij of op een beurs, wordt het vaak onder harde tl-lampen geplaatst.
Hoe gaat u te werk? Begint het werk pas op het moment dat u uw atelier betreedt of gaat het werk altijd en overal door?
Ik werk als gids in musea en als leerkracht op een dko (deeltijds kunstonderwijs). Op deze locaties of op weg hiernaar toe kom ik veel dingen tegen. Ik maak vaak foto’s of notities op mijn telefoon. Het werk stopt in die zin nooit. Zelf tijdens gesprekken kunnen er beelden of woorden opduiken die ik moet najagen, anders dreig ik ze te vergeten.
Hoeveel tijd spendeert u gemiddeld per dag in uw atelier?
Daar ik een tijdelijk atelier heb, is de set up momenteel heel kaal. Er staat een stoel, in een verder industriële ruimte. De tegels van het plafond vallen hier en daar naar beneden. Ik vind het een fijne ruimte om te werken, maar het is momenteel niet echt een ruimte om te chillen.
Vaak breng ik een paar lagen op een doek of paneel aan zodat het kan drogen en dit doe ik nog bij een paar andere doeken. Degene die al gedroogd zijn staar ik aan, ik probeer te achterhalen wat ze nodig hebben. Soms weet ik het ook gewoon niet. Over het algemeen werk ik redelijk snel, en redelijk chaotisch. Ik heb een korte aandachtsspanne, en een levendige verbeelding. Vaak haak ik af als iets zijn conclusie bereikt. Die dingen blijven dan rondslingeren tot ik een deadline heb, dan kan ik ze snel activeren.
Concreet resulteert dit in sessies van een vier, vijftal uur, maar dit kan oplopen in het zicht van een naderende expo. Of soms passeer ik gewoon een paar keer op een dag. Net voor ik naar de Bozar, ga om te gidsen en nadien als ik terug bij de beurs ben.
Is het atelier een heilige plek?
Een atelier is zeker niet heilig. Als schilder is een atelier vaak een nagel aan de muur. Dus in die zin is een atelier veranderlijk. Het is de combinatie van een fysieke locatie – die zijn eigen karakter heeft en die onuitgesproken regels kan hebben – en een mentale ruimte. Een broedplaats waar je dingen kan uitproberen, en waar je mag falen.
Ontvangt u er bezoek, van verzamelaars, curatoren of collega-kunstenaars?
Ik nodig veel mensen uit op atelier. Ik vind het fijn om af en toe een extern oog in mijn atelier te hebben. Er is een kleine crew van vrienden en collega’s die ik af en toe uitnodig: ik vind dialoog belangrijk.
Het is fijn als er tijdens een studio visit de vraag gesteld kan worden: ‘Wat is er met dat werk gebeurd?’ Als iemand meerdere keren komt, kan hij/zij evoluties zien.
Ik schrijf ook vaak mensen uit het veld aan, die ik nog niet ken. Ik vind] het belangrijk dat mensen die niet met mijn werk vertrouwd zijn langskomen. Los van netwerken zie ik dat gewoon als een verplichting voor hen. Ze worden er toch ook voor betaald: het is hun job.
Verder organiseer ik ook met een vriend tentoonstellingen. Via deze weg beland ik vaak op ateliers van anderen. Het is fijn om dit te kunnen doen, want als kunstenaar is het soms moeilijk om naar het atelier te gaan van iemand die je niet kent. De rol van organisator laat dit wel toe!
Wat is het mooiste atelier dat u ooit heeft gezien?
Mooi is een relatief gegeven, maar ik was sterk onder de indruk van de studio van Marianne Berenhaut. Ze woont en werkt in een ruim huis, waar iedere ruimte als een schatkamer is. Hier ontstaan haar sculpturen. Ontmoetingen tussen kleine objecten die ze vaak op rommelmarkten tegenkomt. De puurheid van die plaats vond ik zeer mooi, als ook haar onbezonnen aanpak.
Ik was daar in de context van een tentoonstelling, en hoewel ze me totaal niet kende, kreeg ik meteen twee mappen in mijn schoot geworpen. De index van haar oeuvre in fiches in plastieken mapjes die een voor een beschreven wat het werk was en hoe het geïnstalleerd moet worden.
Een andere atelier setting die ik heel mooi vond was die van Gust Duchateau, een oudere schilder die op een zo een pure en naïeve manier werkt dat menig jonge schilder hier een puntje aan kan zuigen. De set up van zijn atelier is misschien een beetje als een zondagsschilder; zeer klassiek maar zo puur. De man heeft geen portfolio, maar een fotoalbum waar ik momenteel ook in plak. Na afloop van de studio visit kwam zijn vrouw steevast met de camera af.
Misschien is puurheid wel iets dat ik als echt mooi beschrijf.
Hoe ziet het ideale atelier eruit?
Ik denk dat mijn huidige atelier op vele niveaus ideaal is. Het is groot, heeft goed licht, het is gratis, om de hoek van waar ik woon en ik mag het trashen, want ze breken het binnenkort af.
Ik weet niet of een ideaal atelier bestaat. Iedere ruimte heeft zijn eigen logica en dwingt je anders te werken. Toen ik thuis werkte, ging ik kleiner werken en lagen de werken plat op de grond, op een groot tapijt in de woonkamer. Dit gaf me een andere kijk op de dingen. Ik ging vaker met lagen werken, die ik dan als kleine plassen op de werken liet drogen. Het was makkelijker om aan meerdere kanten te werken, omdat ik er gewoon kon rondlopen.
In mijn nieuwe, tijdelijke atelier ben ik door de ruimte terug groter aan het werken. Ik kan meerdere doeken naast elkaar zetten. Doordat ik er niet woon ben ik lagen aan het opzetten om ze daarna met veel white spirit of thinner afte wassen. De gelaagdheid van doeken die ik opzet aan de muur, is er meer een van een verflaag aanbrengen in olie en die een paar dagen te laten drogen om ze nadien af te wassen zodat een interessante wisselwerking ontstaat tussen onder- en bovenlaag er een mooie patina ontstaat waar sommige pigmenten overblijven. Ik ben momenteel op zoek naar een nieuw atelier, dus via deze weg misschien een kleine shout out (:
Het zou kunnen dat ik in het pand waar ik woon op zolder ga kunnen werken, maar misschien ergens anders, hoewel ik tegen de opkuis en verhuis opzie. Ik ben benieuwd waar mijn nieuwe ruimte mijn werk kan brengen.